top of page

AXULAR

BIZITZA

 

  • XVII.mendeko euskal idazlerik hoberena.

  • Euskal idazle nafarra

    • Urdazubi 1556 - Sara1644

    • Euskal prosaren idazlerik oparoena eta euskal literaturaren maisu nagusia

 

  • Salamancan egin goi-mailako ikasketak

  • 1596an Aturben apaiz

  • Donibane Loizunen 5urtez bizi

    • Predikaria

 

  • 1600ean → Sarako erretore

 

  • XVII: erlijio eta eliz barrutiko arazoak eztabaidatu.

    • Ebatzi eta kristauak debozio-liburuen bidez elizara eramateko beharraz jarduteko Saran sortutako Sarako eskolako sortzale eta kideetako bat

    • Liburu bakarra idatzi

      • “Guero, bi partetan partituta eta berecia”

 

  • Predikari eta jakintsuaren irudia

 

LIBURUAREN EZAUGARRIAK

 

  • Hizkuntza: euskalkien desberdintasuna azpimarratu

    • Bere euskalkian idatzi

  • Hartzailea: euskaldun hutsentzat dela

  • Euskara gutxi idatzi dela azpimarratu

  • Gaia: erlijioa eta alferkeria

    • Lelo nagusia: ez utzi gerorako orain egin ahal duzuna

  • Helburua: bekataria onbideratzea da, kristaua onbideratzea

  • Jende guztiak egin dezan egina

  • Lapurtera oinarri hartuta, beste euskalki batzuk: euskaldun gehiagok ulertzeko.

    • Aditza

  • Sinonimogintza

  • Paralelismoa

  • Esaldi luzeak

  • Argudiaketa autoritateetan oinarrituta, itun berri edo zaharretatik hartuta, narrazioaren bitartez

 

LIBURUA IDAZTEKO KONTUAN HARTU ZUENA

 

-Materreren lana

-Leizarragaren lana

-Fray Luis de Granada idazle espainiarraren lana

 

1643an argitaratu

  • Bi zatitan idatzita zegoela esan →  bigarren zatia ez dago

  • 623 orrialde

  • Lau zatitan banatuta

 

1. Hitzaurrea:

  • Liburua aurkeztu → euskeran gutxi idatzi zela esanez

  • Euskera non egiten den azaldu

  • Euskera beste hizkuntzekiko desberdina

  • Irakurketa fede gaiztorik gabe egiteko eskatu irakurleari, berak idatzi balu bezala irakurtzeko.

 

2. Irakurtzaileari :

  • Atal xumeagoa

  • Liburua aurkeztu berriz → euskalduntzeko eta erdibidekoa dela esan

  • Zergatik erabaki zuen liburua idaztea eta zergatik aukeratu zuen

  • Guztia irakurleari kontatu, irakurri aurretik jakin dezan

 

3. Gomendiozko karta :

  • Bertrand Etxahuzen garrantziaz dihardu

  • Barkamena eskatu berandu ibiltzeagatik

  • Pertsonaren laudorioaz gain leinuarena egiten du → nobletasuna aspalditik datorrela esateko

  • Gutun bat

  • Zuka edo berorika

 

4. Liburua bera :

 

- 60 atal

- 3 Azpiatalak:

  • Aurkezpena

    • Bibliaren aipamena eta hemengo iturrien erabilera → autoritatea markatzeko

  • Azalpena

    • Ideien garapena

    • Estilo luzea eta lasaia

    • Argudiaketa nagusi da

    • Azpiatalik luzeena

    • Esaldi luzeak, azalpenezkoak, ipuintxoak…

 

  • Laburpena

    • Entzuleari zuzenean eragin nahi

    • Helburua: hunkintzea

    • Estilo zorrotza, bortitza eta zuzenezkoa

    • Ideiak garbi eta zehatz azaltzen dira

    • Esaldi motzak, harridurak, puntuak…agertu

        

 

ESTILOA:

 

  • Errekurtso erretoriko eta linguistikoak etengabe

  • Ezaugarririk garrantzitsuena: elementu edo egitura hirukoitza.

  • Ez zitzaion interesatzen hitzak aurreztea

 

BERE HELBURUA: Mezua osatu eta irakurlearengana helarazi nahi

  • Horretarako baliabideak

    • Esaldien garapen erredundantea (paralelismo sintektikoa...) : egiruta sintaktiko berbera esaldu batzuetan lexikoa bakarrik aldatuta.

    • Egitura anaforikoak(indarra emateko).

    • Graduazioak esparru semantiko berdineko hitzekin.

    • Hoskidetasuna.

    • Isosilabismoa.

    • Puntuazioa eta emendiozko juntagailuen erabilera.

    • h-ren aspirazioa

    • aditzak

 

Axular eredu bilakatzearen arrazoiak:

  • Erabilitako hizkerarengatik

  • Egitura gramatikalagatik

  • Egitura sintaktikoagatik

  • Egitura joskerarengatik

 

Lan bikaina:

  • Ulergarria euskaldun ororentzat.

  • Euskara bikaina erabili zuen.

bottom of page